بیگانه با واقعیت!
نقدی بر فیلم «حوض نقاشی»، به کارگردانی مازیار میری
نوشتۀ: نگین حسینی
فرصتی شد تا فیلم «حوض نقاشی» به کارگردانی مازیار میری را تماشا کنم. این فیلم ظاهرا خوش‌ساخت که البته نقایص زیادی دارد، مشکلات زندگی پسربچه ای را به تصویر می کشد که پدر و مادرش، معلولیت (خفیف) ذهنی دارند.
اشکالاتی که «حوض نقاشی» دارد (و در ادامه به آنها اشاره می‌شود)، نشان میدهد که برای نگارش فیلمنامه و ساخت فیلم هیچ تحقیقی صورت نگرفته است. در حالی که لازمۀ پرداختن به چنین سوژه‌هایی، پیش از هر چیز، تحقیق وسیع و مشاوره با انجمن‌های مرتبط است، «حوض نقاشی» با نگاه نادرستی که به علائم و پیامدهای معلولیت ذهنی دارد، نشان میدهد که سازندگانش متاسفانه زحمت تحقیق را به خود نداده‌اند و شخصیت‌هایی بر اساس تخیل خودشان ساخته‌اند.
اول اینکه نوع معلولیت ذهنی شخصیت‌های اصلی دقیقا مشخص نیست و دامنۀ توانایی‌ها یا ناتوانی فکری و جسمی آنها در سراسر فیلم بطور یکنواختی پرداخت نشده است. در سکانس آغازین، شخصیت زن دارای معلولیت ذهنی حرکات بدنی شدیدی (مانند افراد مبتلا به اوتیسم) از خود نشان می دهد که در صحنه‌های دیگر تکرار نمی شود. علائمی که این زوج از خود بروز می‌دهند با هیچ یک از گونه‌های شناخته‌شده بیماری‌های ذهنی همخوانی ندارد و متغیر است.
نکته دوم اینکه تشابه این فیلم با نمونه‌های خارجی از نظر شخصیت پردازی، آن را از استقلالی که باید داشته باشد تهی و به کپی سازی شخصیتی نزدیکش کرده است. حرکات پدر و حتی گریم ظاهری او، از شخصیت فیلم “فارست گامپ” (تام هنکس) گرفته شده و بعضی رفتارهای شخصیت زن مانند تلاش وسواس گونه برای مرتب کردن اشیاء و لوازم، از رفتارهای شخصیت اصلی فیلم “من سام هستم” (شان پن) تقلید شده است.
سوم: نیمۀ اول فیلم روایتگر روابط خوب میان پدر و مادر و فرزند آنهاست، گویی که این خانواده تا ۱۲-۱۱ سالگی فرزندشان مشکل خاصی نداشته اند و ناگهان مسائل از موضوع شهربازی و ماجراهای بعد از آن پدیدار می شود. در حالی که مشکلات این خانواده ها اغلب از همان سنین آغازین مدرسه سرباز می کند و شدت می گیرد.
چهارمین نکته اینکه فیلم در به تصویر کشیدن فشارهای اجتماعی بر روی کودک موفق نبوده است؛ فشارهایی که البته برای کودکان دارای والدین معلول، مدرسه خاستگاه اصلی و مهم ترین منبع آن به شمار می رود. در فیلم حوض نقاشی، واکنش همکلاسی‌های سهیل به پدر و مادر معلول او در هیچ جای فیلم پرداخت نشده و در عوض سهیل دوست نزدیکی دارد (پسر معلمش) که درک خوبی از شرایط خانوادگی سهیل نشان میدهد. صحنه‌هایی مثل تمسخر کردن دسته جمعی سهیل به خاطر داشتن پدر و مادری معلول، و تقابل هایی که بین او و همکلاسی هایش می‌توانست اتفاق بیفتد، در این فیلم دیده نمی‌شود.
پنجم: در این فیلم، برخورد عمومی مردم نسبت به معلولیت ذهنی این زوج، طوری پرداخت شده که به نظرم با واقعیت رایج در فرهنگ جامعه متفاوت است. جامعۀ به تصویرکشیده شده در این فیلم، فهیم تر از جامعۀ واقعی است و به همین دلیل، فشار روانی حاصل از محیط اطراف روی سهیل به خاطر داشتن والدینی معلول، به خوبی نشان داده نشده است.
نکتۀ هفتم: سهیل کلاس چهارم دبستان است. آیا هنوز مدیر مدرسه چیزی در مورد پدر و مادر او نمی‌داند؟ هنوز آنها را ندیده است؟ و خانم ناظم که ارتباط نزدیکی با این خانواده دارد، به مدیر چیزی نگفته است؟ پدر و مادر سهیل هیچ وقت در مدرسه دیده نشده‌اند؟ اینها سوالاتی است که به خاطر پرداخت ناقص داستان به ذهن بیننده خطور می‌کند.
«حوض نقاشی» پایانی خوش دارد. سهیل به خانه برمی گردد و فیلم با نمایی از شادی دوبارۀ این خانوادۀ سه نفره تمام می شود؛ پایانی خوش که البته با نمونه های مشابه در جهان واقعیت، هیچ نسبت و مشابهتی ندارد!
سوال همیشگی
اما جدای از بررسی نقاط منفی «حوض نقاشی»، بعد از تماشای این فیلم همان سوال همیشگی در ذهن مخاطب باقی می ماند که: آیا افراد دارای معلولیت‌های شدید و نیز معلولیت های ذهنی، حق دارند فرزندی داشته باشند؟ واقعیت اینکه بعد از تماشای «حوض نقاشی»، من به عنوان یکی از فعالان حقوق معلولیت، در پاسخگویی به این سوال بیش از پیش احساس درماندگی کردم. اینکه افراد دارای معلولیت باید حق و حقوقی برابر با سایر افراد غیرمعلول داشته باشند، شکی نیست. اینکه نیازهای جسمی و روحی و عاطفی آنها باید با حفظ شان و کرامت انسانی شان برآورده شود، تردیدی نیست. اما اگر نیازآنها داشتن فرزند باشد چه؟ آیا همچنان حق دارند چنین نیازی را بطلبند و به هر قیمتی رفعش کنند؟
در جایی از فیلم، وقتی پدر (دارای معلولیت ذهنی) به مدرسه فرزندش سهیل می رود تا او را متقاعد کند که به خانه برگردد، وقتی پشت پنجره کلاس می ایستد و با پسرش حرف می زند، می گوید: “ببخش که من پدرت شدم!”. این جمله خیلی تکان دهنده است! به راستی واقعیت های زندگی تا چه اندازه تلخ و اثرگذار بوده که پدری را به این نتیجه رسانده که پدر شدنش اشتباه بوده است؟!
به نظرم آنچه که این مساله را پیچیده و پاسخگویی به آن را دشوار می‌کند، تلاقی “نیازها” و “حقوق” دو گروه از افراد جامعه است: نیاز افراد معلول به داشتن فرزند، و حق کودکان به داشتن والدینی که بتوانند حداکثر نیازهای آنها، به ویژه نیازهای روحی و اجتماعی شان را برآورده کنند.
آیا می توان به صرف حمایت از حقوق معلولیت، منکرِ حقوق کودکان شد؟! آیا می‌توان به پاسخی رسید که تامین‌کنندۀ نیازها و حقوق هر دو گروه باشد: هم والدین دارای معلولیت و هم کودکان؟!
(این مطلب در شماره شهریور و مهر ۱۳۹۲ نشریه پیک توانا منتشر شد)
بهترین احساس دنیا، احساس آرامشی است که فقط یک همراه واقعی، یک عشق راستین می تواند آن را به تو هدیه کند. وقتی این احساس زیبا، این همراهی، و این دلگرمی با توست، نیروهای منفی پیرامونت گویی کوچک می شوند، ریز می شوند، مچاله می شوند.
قدرت عشق راستین از هر چیزی برتر است.
زنده باد همۀ عشق های راستین دنیا
Photo by: Maxim Garibaldi
سایت مشاوره اینترنتی آسیب نخاعی
www.hscc.ir
با همراهی انجمن باور و به همت جمعی از کارشناسان، اولین سایت مشاوره اینترنتی رایگان برای افراد دچار آسیب نخاعی شروع به کار کرد.
ضایعه نخاعی عارضه‌ای است که هر کسی در جامعه ممکن است به آن مبتلا شود و در صورتی که بستر مناسب خدمات‌رسانی و مناسب‌سازی شهری و فرهنگ جامعه در این خصوص ارتقاء نیابد، شرایط سختی پیش روی عزیزانی است که دچار آسیب نخاعی می‌شوند.
مهم‌ترین عوامل بروز آسیب‌های نخاعی به شرح زیر است:
- حوادث رانندگی
- صدمات ناشی از سلاح‌های جنگی
- سقوط از ارتفاع نظیر سقوط از ساختمان و سقوط از راپل و…
- سقوط به دلیل نداشتن مهارت حین ورزش‌هایی نظیر ژیمناستیک و آکروبات
- شیرجه زدن به داخل یک استخر کم عمق
- پرتاب شدن در هنگام سوارکاری
- کاهش ناگهانی سرعت در داخل یک وسیله نقلیه
- افتادن یک جسم سنگین به روی بدن
- بلایای طبیعی مثل زلزله
- بیماری‌هایی نظیر فلج اطفال
هر ساله تعداد زیادی از افراد جامعه ما به واسطه حوادث طبیعی، وقوع حوادث رانندگی و بسیاری از عوامل دیگر دچار عارضه ضایعه نخاعی می‌شوند و متأسفانه حوادث رانندگی مهم‌ترین علت این عارضه در کشور است.
از طرفی به علت نبود یک ساختار مشاوره کارآمد برای راهنمایی درست و دقیق مصدومان ضایعه نخاعی، بسیاری از این عزیزان با مشکلات فراوان روبرو می‌شوند که خود ممکن است صدمات بعدی روحی، جسمی و اجتماعی را در پی داشته باشد.
به همین دلیل اولین سایت مشاوره اینترنتی برای افراد دچار آسیب نخاعی با همت جمعی از متخصصان و کارشناسان باتجربه و علاقمند به خدمت به جامعه آسیب نخاعی کشور و حمایت مراکز تخصصی و سازمانهای غیردولتی ایجاد شده است تا به طور رایگان به سؤالات مخاطبان پاسخ دهد.
اگرچه ممکن است در شروع فعالیت از نقاط ضعف فراوان برخوردار باشیم اما امید داریم با یاری همه علاقمندان، بتوانیم این خدمت رسانی را در فضای وب روز به روز بهبود بخشیم.
چه کسانی گروه هدف سایت مشاوره هستند؟
افراد دچار آسیب نخاعی و خانواده آنان
دانشجویان
کارشناسان و متخصصان
سازمانهای دولتی و غیردولتی و نهادهای آموزشی علاقمند به موضوع آسیب نخاعی
سازمانهای غیردولتی حامی سایت مشاوره
انجمن باور
پایگاه اینترنتی معلولان ایران
مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد
مؤسسه پیام‌آوران ساحل امید
انجمن معلولان ضایعات نخاعی استان تهران
مرکز حمایت از معلولین ضایعات نخاعی ایران
حامیان تخصصی
مرکز ضایعات نخاعی جانبازان
شبکه ملی تحقیقات ضایعات نخاعی ایران
پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان
مرکز تحقیقات تروما و جراحی سینا وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران
دپارتمان طب فیزیکی و توانبخشی دانشگاه تهران
مرکز تحقیقات علوم اعصاب شفا – بیمارستان خاتم‌الانبیا (ص)
مشاوران سایت به ترتیب حروف الفبا
خانم مهوش ادیب (کارشناس کتابداری و آشنا به امور سازمانهای مردم‌نهاد آسیب نخاعی)
آقای دکتر محمدحسن آزما (مشاور طب سنتی سایت مشاوره)
آقای رضا اسکوئی زاده (کارشناسی ارشد ارگونومی)
آقای حسین الله قلی (لیسانس پرستاری – مشاور در زمینه زخم فشاری)
خانم دکتر پورزمانی (متخصص زنان و زایمان)
خانم دکتر فرزانه ترکان (متخصص طب فیزیکی)
آقای جواد جباری (لیسانس پرستاری)
آقای امید جهانسوز (فوق لیسانس تربیت بدنی و علوم ورزشی متخصص در ورزش معلولین و ورزش درمانی)
آقای دکتر حسن چابک (عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی)
خانم دکتر رؤیا حبیبی (پزشک و مؤلف کتاب های آموزشی آسیب نخاعی)
خانم دکتر نائره خداشناس فیروزآبادی (متخصص بیهوشی و مشاور درد در زمینه آسیب نخاعی)
خانم ایران داوودی (پرستار)
آقای دکتر حسن راشکی (متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی – مشاوره در زمینه طب سوزنی و آسیب نخاعی)
آقای دکتر غلامرضا رئیسی (متخصص طب فیزیکی و توانبخشی)
آقای دکتر رحیمی موقر (استاد جراحی مغز و اعصاب – فوق تخصص نورو تروما – ضربه نخاع)
آقای دکتر محمدرضا سروش (پزشک عمومی)
آقای دکتر طاهر طاهری (متخصص جراحی مغز و اعصاب دیسک و ستون فقرات)
آقای دکتر مجید ظهرابی (متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات)
آقای دکتر حسین عجمی (متخصص اورولوژی)
آقای مصطفی علامی (کارشناس فناوری های کمکی)
آقای دکتر شهریارعلی اکبری نیا (پزشک عمومی)
خانم فاطمه قمیشی (نویسنده کتاب های آسیب نخاعی و دبیر انجمن معلولان ضایعات نخاعی استان تهران)
آقای مهندس عباس کاشی (لیسانس بهداشت حرفه ای)
آقای دکتر عباس کوکب (متخصص طب تولید مثل با گرایش آندرولوژی – سلامت جنسی)
آقای دکتر مرتضوی (روانپزشک)
آقای دکتر محسن نعمتی (متخصص تغذیه بالینی)
آقای محمد یوسف نژاد (کارشناس پرستاری در آسیب نخاعی)
سایت مشاوره اینترنتی آسیب نخاعی
www.hscc.ir
