تا یک ثانیه پیش از آنکه بمب در ماراتن بوستون منفجر شود، جف معلولیتی نداشت.

آن ثانیه گذشت، بمب منفجر شد، جف (ابتدا) یک پایش را از دست داد، و معلول شد.

پدر جف مرتبا با موبایل او تماس می گرفت: زنگ زنگ زنگ. خبری از پسرش نبود.

تا اینکه یکی از آشنایان به او گفت: “عکس پسرت را در اخبار دیدی؟ جف مجروح شده!”

وقتی پدر و مادر جف خود را به بیمارستانی در بوستون رساندند، عمل جراحی روی پسر ۲۷ ساله شان تمام شده بود. جف را با دو پای قطع از زانو و پانسمان شده، به اتاقش آوردند.

خبرنگار از پدر جف پرسید: “حالا چه خواهید کرد؟” – و اوجوابی نداشت. فقط زد زیر گریه.

این ماجرا یک داستان نیست. اتفاقی است واقعی که هر لحظه در کمین هر یک از ما انسان‌هاست.

هر سال تعداد زیادی از انسان‌های بی گناه، در انفجارها و تیراندازی‌های نقاط مختلف دنیا، از اسلام آباد و کابل گرفته تا نجف و کربلا و کشورهای اروپایی و امریکا، اگر نمیرند، دستکم مجروح یا معلول می شوند.

حوادث طبیعی، اعم از زلزله‌هایی که این روزها در ایران نیز کم اتفاق نمی‌افتد، و حوادث دیگری همچون تصادف های مرگبار، تهدیدکنندۀ وضعیت غیرمعلول انسان‌ها هستند. از این رو، برخی از مدافعان حقوق معلولیت، انسان های غیرمعلول را “موقتا غیرمعلول” یا “تا اطلاع ثانوی غیرمعلول” نام نهاده اند. یک انجمن معلولیت در امریکا هست که دقیقا همین عبارت را برای نام خود برگزیده است.

ماجرای جف که از همه تازه‌تر است، فاصلۀ کوتاه وضعیت بدن غیرمعلول با بدن معلول را به خوبی ترسیم می‌کند؛ فاصله ای که متاسفانه بسیاری از انسان‌ها، از جمله آنهایی که در مصدر امور هستند و باید تفکر متفاوتی در مدیریت شهری و اجتماعی داشته باشند، آن را از یاد می‌برند.

به دنیای معلولیت خوش آمدی، جف!

عکس: CNN.com

در جست و جوی اینترنتی ام برای پیدا کردن مطالبی در مورد “معلولیت در ادبیات کلاسیک ایران” به دو نکته برخورد کردم:

اول اینکه مقاله ای در روزنامه خراسان (مورخ ۲۹ بهمن ۱۳۹۰) به قلم خانم “اعظم عامل نیک” به نام “ادبیات معلول؛ نگاهی اجمالی به ادبیات نسبت به معلولیت” منتشر شده که تا اینجای کار امیدوارکننده است! اما در نگاه اول، متوجه شدم که بند بند این مطلب، تکرار مطالبی است که خودم بارها ترجمه کرده ام؛ تا اینکه رسیدم به خط آخرش که بی نهایت برایم آشنا به نظر رسید!! با جست و جویی مختصر در سایتم روز+نامه، عین همان جمله را پیدا کردم! ظاهرا اعظم خانم که باید به تاسی از نام خانوادگی اش، عاملی نیک باشد، این کار نیک (نوشتن در مورد ادبیات معلولیت) را با روشی نادرست و غیراخلاقی انجام داده و مقاله را بدون ذکر ماخذ و عینا بر اساس محتوا و ترجمۀ شخصی من، با نام خودش تحویل روزنامۀ خراسان داده است! این هم لینک مطلبش که البته در سایت آفتاب قرار گرفته است:
http://www.aftabir.com/articles/view/art_culture/literature_verse/c5_1329511292p1.php/ادبیات-معلول

و این هم لینک مقاله من که مورد سرقت قرار گرفته است:
http://neginh.net/?p=434

و نکته دوم که خیلی خوشحالم کرد، پیدا کردن کتابی است با عنوان “ناشنوایی در ادبیات فارسی” به کوشش “اباذر نصر اصفهانی” که زمستان ۱۳۹۰ منتشر شده و سایت اینترنتی “دفتر فرهنگی معلولین” آن را با سخاوت، برای دانلود در اختیار همگان قرار داده است. هنوز کتاب را مرور نکرده ام اما با نگاهی به فهرست آن می توان فهمید که محتوای کتاب در هماهنگی کامل با عنوان آن است. 
فکر می کنم این اثر از جمله آثار پیشرو در زمینۀ “بازنمایی معلولیت در رسانۀ نوشتاری کتاب و ادبیات کلاسیک ایران” باشد. به آقای اباذر نصر اصفهانی تبریک می گویم و امیدوارم شاهد این نوع مجموعه ها در سایر گروه های معلولیتی نیز باشیم.
این هم لینک دانلود کتاب:

http://www.handicapcenter.com/wp-content/uploads/2011/11/nashenavaei.pdf

سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۷، دوم آوریل هر سال (حوالی ۱۴ فروردین) را “روز جهانی آگاهی از اوتیسم” نامگذاری کرد. از همان سال، انجمن ها و سازمان های مدافع حقوق افراد دارای اوتیسم، این روز را با پوشیدن لباس آبی و استفاده از نشانه های آبی گرامی می دارند و سعی می کنند با برگزاری برنامه های مختلف، توجه جامعه و دولت حاکم را به نیازهای ویژه این گروه از افراد جلب کنند.

بیشتر مطالب خواندنی و گفتنی در مورد اوتیسم، در مقاله ای به قلم آقای شیرزاد عبداللهی، در صفحه ۱۳ روزنامه اعتماد، مورخ دوشنبه ۱۹ فروردین ۱۳۹۲ آمده و گفتار کوتاهی از من نیز در این مقاله نقل قول شده است.

لینک مقاله در اینجا قابل دسترسی است اما برای آرشیو شخصی، عکسی از صفحه مورد نظر را هم در اینجا قرار داده ام.

سلامی دوباره

بازهم در نیمه شبی دیگه، دلم هوای حرف دل کرد و می خوام با شما موضوعی رو در میون بگذارم. داشتم به این فکر می کردم که به راستی چقدر سخته که آدم معلولیتی حتی کم داشته باشه و دائم زیر نگاه خاص دیگران باشه! حالا کسی مثل من که معلولیتی هم نداره، هر چی بشینم از دور بگم لِنگِش کن، یعنی مثلا بی خیالِ این نگاه ها بشو، نادیده بگیر، اهمیتی قائل نشو، و… یقینا این حرفها تسکین خاطرِ آزُردۀ تویی نمیشه که به دلیل معلولیتت، مورد نگاه و حتی قضاوت دیگران قرار می گیری. آره خیلی سخته راه رفتن تو خیابون های شلوغ (اگه چاله چوله ها اجازه بدن قدم از قدم برداری) و دیدن دهها و صدها و هزاران جفت چشم که یهو روی تو و درست روی اندام معلولت خیره می مونه و سرشون مثل اینکه از کنترلشون خارج شده باشه، با حرکت تو همینطور می چرخه تا جایی که دیگه محدودیت حرکتی گردن در چرخش صد وهشتاد درجه ای بهشون اجازه نده بیشتر از این دنبالت کنن!

آره دوستم، برات گفته بودم که من معلول نیستم، کسی هم در اطرافم معلولیتی نداشته اما به طور ناخودآگاه و از کودکی احساس خاصی نسبت به افراد معلول داشتم، تنهایی شون رو درک می کردم و دوست داشتم کمک شون کنم. همین احساس به من اجازه میده که دردِ تو رو حس کنم وقتی که مورد نگاه های خیرۀ مردم قرار می گیری و شاید حتی حرف ها و زمزمه هاشون رو هم می‌شنوی که زیرلب خدا رو شکر می کنن یا دلشون برات می سوزه یا میخوان یه جوری احساس خاص شون رو بهت نشون بدن…

خب البته این نکته رو بارها در حرفام گفتم که هرچند رنجِ نگاه های خیره زیاده و نمیشه انکارش کرد، اما بد نیست تو دوست معلول هم یه خورده از اون طرف به قضیه نگاه کنی، از طرف کسی که معلولیتی نداره، معلولیتی هم در خانواده اش یا از نزدیک ندیده و تجربه اش نکرده. شاید طبیعی ترین واکنش چنین کسی این باشه که وقتی فرد معلولی را می بینه، جا می خوره، سعی می کنه در فرصت کوتاهی که داره، تا وقتی از کنارت رد نشده، درست و حسابی سر دربیاره و ببینه مشکلت چیه، چه تاثیری روی حرکاتت گذاشته، با مردمِ «عادی» چقدر فرق داری… و شایدم آخرش همون جمله معروف رو بگه «خدا رو شکر» و از کنارت رد بشه.

اما هیچ آیا تا به حال به این فکر کردی که اگر اون تصادف نبود، اگه جهش ژنتیکی نبود، اگه فلان بیماری نبود، یا هر دلیل دیگه ای که منجر به معلولیتت شد، اگه اینها نبودند، هیچ بعید نبود که چشمهای تو هم حالا دو تا از اون هزاران چشمی باشه که به معلولیت زُل میزنه؟ یا لبهات جزو صدها و هزاران لبی باشه که شکر خدا رو به جا میاره؟ میخوام بگم گاهی «یک جابجایی ساده» میتونه تمام درک و فهم ما رو نسبت به شرایط موجود عوض کنه. در این صورت واقعاً تقصیر کیه؟ شاید با تصورِ جابجایی شرایط، بشه بار دیگه به چهارچوب فکری پی برد که شرایط موجود بر هر آدمی تحمیل می کنه. شرایط معلول بودن تحمیل می کنه که آدمی زیرِ ذره بین دیگری قرار بگیره، و شرایط غیرمعلول بودن، همان ذره بین رو بطور ناخودآگاه در دست فرد غیرمعلول قرار میده تا باهاش دیگری رو که «متفاوت» به نظر میرسه، درست تر و دقیق تر کشف کنه؛ در حالیکه همانطور که گفتم، یک تصادف و جابجایی ساده میتونه این دو نقش را به راحتی عوض کنه.

من البته منکر توانایی انسان ها برای بالابردن سطح فکر و آگاهی شون نیستم اما چه میشه کرد که در زمانه ای که نیازهای اولیۀ آدمهای یک جامعه در هزار پیچ و خم گیر کرده، و فلانی برای یک لقمه نون، یه جفت کفش عید، یه دست لباس واسه بچه ش، باید صبح تا شب بدوئه و احتمالا منت این و اون رو بکشه، و شب خسته و کوفته سر روی بالش بذاره و بمیره تا صبح فردایی دیگه، چه توقعی میشه از این مغزِ خستۀ گیرکرده در آب و نون زندگی داشت؟ و اگه باهاش حرفی از جنسِ «فرهنگ سازی» بزنی، یه جوری زُل میزنه تو چشات که انگاری داری در مورد فرمول های لازم واسه فرستادن مریخ نوردِ «کنجکاوی» باهاش صحبت می کنی…

اما بازم میدونم که جامعه همه اش هم این نیست. هنوزم هستند مغزایی که خسته اند اما دنبال چیزای دیگه ای هم میرن. و وقتی باهاشون از نگاه عادی به معلول و معلولیت حرف می زنی، اولش شاید غریبگی کنن، اما بعد یه گوشه، یه سلول از دلِ مغز خسته شونو به دلت میدن و فکر می کنن.

چقدر خوبه که بتونیم در شرایط مختلف، فکر کنیم که فقط یک اتفاق ساده می تونست جای من و فلانی رو عوض کنه. اون وقت نگاه مون به هم و به خطاهای هم مهربون تر می شه و دیگه دل های نازکمون اینقدر تند و تند نمی شکنه. بیاین به دلهامون یاد بدیم گاهی مغزی داشته باشن واسه فکر کردن، درک کردن و فهمیدنِ شرایط دیگری. به این دلهای دوست داشتنی یاد بدیم که مهربونی، در قدرتِ بخشیدنِ خطاهای دیگرانه و نه فقط در جواب دادن محبت با مهر. وقتی بشینیم مثل یه دوست با دل های زخمی و صبورمون حرف بزنیم، کم کم صدای خنده های ریزشو می شنویم و خوشحال می شیم که داره شادی کردن زیر نگاهِ خیرۀ دیگرانو یاد می گیره و با لبخند، با مهر، با فهم، به استقبالِ چشم های کنجکاو میره.

براتون دلهایی آرزو دارم که بهترین همصحبت و همدل و همراهتون باشن یا بشن؛ و یاد بگیرن که با هر تلنگوری نشکنن… ممنون که گوش شنوای حرف دلم شُدید…

دوست شما: نگین حسینی

نیمۀ اسفند ۱۳۹۱

عکس تزئینی: محمود ابری

لینک مرتبط: حرف دل با دوستان دارای معلولیت (۱)