برای خیلی افراد این سوال پیش آمده که وقتی از تولید محتوای نادرست در مورد معلولیت حرف می زنیم، وقتی از نحوۀ پرداختن به موضوع معلولیت در ماه عسل رضایت نداریم، دقیقا از چه می گوییم؟ بنا دارم در چند پست، مثالهایی برایتان بیاورم. این اولین پست در این زمینه است:
در ویدیویی که آپلود کرده ام، آقای احسان علیخانی خانواده ای را از تربت جام به برنامه دعوت کرده که شش عضو آن ناشنوا هستند. اعضای خانواده به استودیو آمده اند، در حالی که آقای علیخانی سخنش را با پدر خانواده آغاز می کند (پدر جان مخلصیم) گویی بقیه نامریی هستند؛ این بماند. در این برنامه که تعدادی از مهمانانش ناشنوا و کم شنوا هستند، حتی یک نفر رابط زبان اشاره برای برقراری ارتباط با آنها به کار گرفته نشده است. مادر و پدر کودک که هر دو ناشنوا هستند فقط آنجا نشسته اند، مکالمه ها انجام می شود اما این دو نفر آنقدر حرمت نداشته اند که رابط زبان اشاره برایشان در استودیو حضور یابد. حق فهمیدن مکالمات دیگران به راحتی از آنها سلب شده است. گویی صرف ناشنوا بودن، حق فهمیدن اینکه چه در جریان است را از این دو نفر و بقیه کسانی که کم شنوا هستند، گرفته!
از این بگذریم، تلخ ترین بخش برنامه، لحظه ای است که کودک (گفته می شود برای نخستین بار) صدا می شنود. گریه ها و زجه های کودک فراتر از تحمل من به شخصه است. اینکه ما بنشینیم و شاهد شکنجۀ انسانی باشیم که برای نخستین بار می شنود (ولو دلخوش باشیم به اینکه این گریه موقتی است و به زودی می فهمد چه “نعمتی” نصیبش شده!) چقدر اخلاقی است؟! زوم کردن دوربین روی صورت کودکی بی گناه که اصلا خبر ندارد “شنیدن” یعنی چه، و این صداهایی که پس از شش هفت سال زندگی برای اولین بار می شنود، چیست؛ آیا صداها موجودی خطرناک است یا تهدید است… این طرز برخورد با موضوع معلولیت و شرایط کودک نه تنها اخلاقی نیست بلکه حتی ناقض حقوق ابتدایی کودک است. بچه ای که سالهاست نشنیده، برای آنکه اولین بار بشنود، باید آمادگی های خاص پیدا کند. به فرض که در ایران این نوع آمادگی ارائه نمی شود، باز هم درست نیست که این تجربه جلوی دوربین و چشمان هزاران نفر انجام گیرد. اگر موارد مشابه خارجی را دیده اید، عموما ویدیوهای خصوصی بوده اند و حتی خیلی از آنها نیز مورد انتقاد مدافعان حقوق کودکان و افراد دارای شرایط خاص و معلولیت قرار گرفته اند. این بی احترامی به حقوق یک کودک دارای شرایط خاص است. بی احترامی به کسانی است که شرایط مشابه دارند.
و آقای کارشناسی که آن سوی میز نشسته… شاید فقط جنبۀ فنی کار برای ایشان اهمیت دارد و نه شان و منزلت کودکی که مثل موش آزمایشگاهی به در و دیوار می زند تا آن سمعک لعنتی از روی گوشش برداشته شود. فقط همین پنج دقیقه را تماشا کنید تا متوجه شوید که جامعۀ “سالم گرا” یعنی چه؛ تا متوجه شوید گیرافتادن در حلقۀ افراد ظاهرا سالم و اجبار شکنجه وار آنها به “ترمیم ناکاستی و نقص” یعنی چه. این رفتار و این برخورد با معلولیت، با شرایط متفاوت، غلط است. من از این آقای پدربزرگ که از تربت جام آمده تا شوق و شعفش را از “شنیدن” فرزندانش ملّی کند، توقعی ندارم؛ توقعم از رسانه است که باید سطح آگاهی و تحلیل بالاتری داشته باشد اما درست برعکس، رسانه ای بدین بزرگی خودش را به ابتدایی ترین سطح برداشت از معلولیت/شرایط متفاوت و تلاش برای “درمان” آن تقلیل داده و بدون تخصص، صدا را به ابزار شکنجه برای کودک ناشنوا تبدیل کرده است.
تاسف آقای علیخانی از تماشای این کودک که دارد رنج می کشد، برای ماله کشیدن روی واقعیت این نمایش زننده کافی نیست! شاید بگویید “نیت شان خیر است” بله؛ ما با همین نیت های خیرمان، روزی هزار بار به روی هموطنان دارای معلولیت مان سیلی می زنیم و توقع داریم که رنج بکشند اما نیت خیر ما را درک کنند. وقت آن است نه بگوییم… همراه شوید… به ما بپیوندید و درخواست ما را در نشانی زیر امضا کنید:
https://www.ipetitions.com/petition/disabilityontv
*نگین حسینی، روزنامه نگار، پژوهشگر/فعال حقوق معلولیت
همه با هم به سوی:
#نه_به_استفاده_ابزاری_از_معلولیت
#نه_به_معلولیت_مساوی_اندوه
#نه_به_معلولیت_مساوی_شکرگزاری
#نه_به_معلولیت_مساوی_ناتوانی
#نه_به_شوهای_تلویزیونی_با_محتوای_نادرست